PASEK DANGKA

Nama:
Lokasi: Klungkung, Bali, Indonesia

Senin, 30 Agustus 2010

PRASASTI DE ANGLURAH KEDANGKAN ANTUK BAHASA BALI

PRASASTI DE ANGLURAH KEDANGKAN

Om, Awignam Mastu NamaSidham.

Om, Pasupati Rajate Putrah.

Atur pangaksaman tityang majeng ring Paduka Bhatara Hyang Mami. Mangdane ledang ngicenin wara nugraha , purun kadi tityang ngamet Iratu sane sampun meraga Bhatara, minakadi Hyang, taler mangdane tityang nenten kebawosang alpaka, duaning tityang purun nyurat daging – daging babad sane kebawosang pingit sane sampun kapasupati, kalingganin olih Ida Hyang Purwa Tatwa. Lamane tityang nenten keni sotsot cakra bawan Iratu pamekas ring Ida Bhatara Kawitan, mangdane tityang setata kicen kerahajengan, sapunika taler ring sameton tityang sami Ngantos ring jagate kapungkur wekas.

Inggih minabta nenten sida antuk tityang ngaturang lamine kewentennane puniki. Pinaka pamucuk carita sane katur, duaning wenten kebawosang ring prasasti De Anglurah Kedangkan, sane malinggih ring Banjar Kawan Desa Selisihan Klungkung. Duk punika Ida maduwe putra lelima inggih punika :

Kang Panua apuspita : Pasek Dangka Taro,

Ida magenah ring Desa Taro, Tegallalang, wewidangan Gianyar.

Kang Madya apuspita : Pasek Dangka Penida,

Ida magenah ring Banjar Penida Kaler, Desa Penida, Tembuku wewidangan Bangli.

Kang Trini apesajnya : Pasek Dangka Bangbang,

Ida magenah ring Banjar Bangbang Kaler, Tembuku Bangli.

Kang Catur apenengeran : Pasek Dangka Dukuh Nyalian,

Ida magenah ring Banjar Dukuh Nyalian wewidangan Banjarangkan.

Kang Wungsu apasasih : Pasek Dangka Selisihan,

Ida magenah ring Banjar Kawan Desa Selisihan wewidangan


Klungkung, sane maayu sang kemimitan Ida De Anglurah
Kadangkan maring Desa Selisihan.

Sapunika kebawosang ring lepian Ida.

Inggih bawosang mangkin kewentenan Ida Pasek Dangka Selisihan, ngemijilang raris putra lanang asta diri akeh nyane luwir ipun :

Kang Panua apuspita : Pasek Dangka Timuhun,

alungguh maring Desa Timuhun wewidangan Banjarangkan.

Kang Madya apepasih : Pasek Dangka Selumbung,

alungguh maring Banjar Kaleran Desa Selumbung wewidangan Karangasem.

Kang Trini apesajnya : Pasek Dangka Ayung,

Alungguh maring Desa Ayung wewidangan Klungkung

Kang Catur apenengeran : Pasek Dangka Rendang Baler Pasar,

alungguh maring Banjar Baler Pasar Rendang wewidangan Karangasem.

Kang Panca apuspita : Pasek Dangka Kesiman Batanbuah,

alungguh maring Banjar Batanbuah Kesiman Badung.

Kang Sad apepasih : Pasek Dangka Batutinding Kintamani Kaja,

alungguh maring Kintamani Kaja wewidangan Bangli.

Kang Sapta apuspita : I Made Pasek,

alungguh maring Banjar Kawan Desa Selisihan wewidangan Klungkung.

Kang Asta apepasih : I Nyoman Pasek,

alungguh maring Banjar Kawan Desa Selisihan wewidangan Klungkung.

Ida sareng kalih, I Made Pasek lan I Nyoman Pasek sane maayu sang kamimitan sira yayah, ( Sang ngemit Kawitan Ida De Anglurah Kadangkan ).

Inggih sane mangkin kelanturang uningayang parindikan kewentenan putran Ida Pasek Dangka Selisihan sane Kang Panua ( sane pinih duur ) sane mapesengan Pasek Dangka Timuhun, Ida ngemedalang putra lanang kekalih :


Kang Panwa apuspita, Pasek Dangka Pesaban, alungguh maring Desa Pesaban wewidangan Karangasem.

Kang Wungsu maayu sang kemimitan sira yayah maring Timuhun.

Putran Ida Pasek Dangka Selisihan sane Kang Madya, sane mapesengan Pasek Dangka Selumbung Kaleran, madua putra lanang, saha ngemit kawitan ajin Idane irika ring Desa Selumbung.

Putran Ida Pasek Dangka sane kaping Trini, sane mapesengan Pasek Dangka Ayung, Ida ngamijilan putra kekalih sane pinih Duur mapesengan Pasek Dangka Paksa Bali, magenah ring Desa Paksa Bali, Dawan Klungkung, sane alitan ngemit kawitan ajine irika ring Desa Ayung.

Parindikan putran Ida Pasek Dangka Selisihan sane kaping Pat, mapesengan Pasek Dangka Rendang Baler Pasar, madue putra lanang kekalih, sane pinih duur mapesengan Pasek Dangka Guwang Sakih, magenah ring Banjar Sakih Desa Guang Sukawati Gianyar. Putran Idane sane wungsu ngemit kawitan ajin Idane irika ring Desa Rendang Baler Pasar. Lanturang mangkin uningang kewentenann Pasek Dangka Guang Sakih, Ida ngamijilang raris putra tetiga, sane pinih duur mapesengan Pasek Dangka Pegok, magenah ring Pegok Sesetan Badung, sane madenan mapesengan Pasek Dangka Batuyang, magenah ring Batuyang Sukawati Gianyar, sane pinih alit mangemit kawitan ajine irika ring Desa Guang.

Inggih mewali tityang nguningayang parindikan putran Ida Pasek Dangka Selisihan sane pawilangan kaping lima, sane mapesengan Pasek Dangka Kesiman Batanbuah, Ida maduwe putra akutus ( asta ) luwire :

Kang Panwa apepasih : Pasek Dangka Tonja Batanancak,

alungguh maring Desa Tonjabatanancak, Kesiman Badung.

Kang Madya apuspita : Pasek Dangka Pagutan Padang Sambian,

alungguh maring Desa Pagutan Padang Sambian Badung.

Kang Trini apesajnya : Pasek Dangka Jambe Kerobokan,

alungguh maring jambe kerobokan, Kuta Badung.

Kang Catur apepasih : Pasek Dangka Sedang Koripan,

alungguh maring Sedang Koripan, Abiansemal Badung.


Kang Panca apuspita : Pasek Dangka Biutankalah,

alungguh maring Buitankalah, Batubulan, Sukawati Gianyar.

Kang Sad apepasih : Pasek Dangka Peraupan,

alungguh maring Peraupan, Peguyangan Kangin Denpasar.

Kang Sapta apuspita : Pasek Dangka Bukit Ungasan,

alungguh maring Bukit Ungasan Kuta Badung.

Kang Wungsu : Jumenek maring kedatuan angemit kamimitan Ida maring Kesiman Batanbuah.

Inggih risampune kasuen – suen putran Ida Pasek Dangka Batanbuah sane pawilangan kaping kalih, sane mepesengan Pasek Dangka Pagutan Padangsambian maduwe raris putra kekalih, sane pinih duur mepesengan Pasek Dangka Dalungkung, magenah ring Dusun Kung Dalung Kuta Badung. Sane wungsu wantah ngemit kawitan ajine irika ring Padangsambian.

Putran Ida Pasek Dangka Kesiman Batanbuah sane pawilangan kaping Trini sane mepesengan Pasek Dangka Jambe Kerobokan, ngamedalang raris putra tetiga :

Sane pinih duur mapesengan : Pasek Dangka Batuparas,

Magenah ring Batuparas Padangsambian Denpasar Barat.

Sane madenan mepesengan : Pasek Dangka Sengguan Buduk,

Magenah maring Sengguan Buduk Mengwi Badung.

Sane pinih alit : ngemit kamimitan Ajine ring Jambe Kerobokan.

Risampune tenggep katurang indik pabancangah Ida Pasek Dangka Kesiman Batanbuah, ngiring mangkin lanturang nguningayang parindikan putran Ida Pasek Dangka Silisihan ring pawilangan kaping enem sane mepesengan Pasek Dangka Batudinding Kintamani Kaja, Ida maduwe putra lanang turmaning ngemit raris kamimitan Ajine irika ring Batudinding Kintamani Bangli.

Mungguhin putran Ida Pasek Dangka Selisihan ring pawilangan kaping pitu sane mepesengan I Made Pasek, maduwe oka lanang sane mepesengan Pasek Sri Asih, megenah ring Banjar Kawan Desa Selisihan Klungkung.


Putran Ida Pasek Danggka Selisihan ring pawilangan kaping sange, sane mepesengan I Nyoman Pasek puniki pinih alit maduwe oka lanang asiki sane mepesengan Pasek Karya , taler megenah ring Banjar Kawan Desa Selisihan Klungkung.

Sapunika kaunggahan indik pabancangah Pasek Dangka Selisihan.

Inggih kasuen – suen malih wenten kauningang, wantah pernah keanggen putu ring Ida Pasek Dangka Penida, keputra antuk Pasek Dangka Bungbungan Kaleran, sane mepesengan Pasek Dangka Semampan Blahbatuh kesarengin putran Idane sane mepesengan Pasek Dangka Gelumpang Sukawati, taler Pasek Dangka Siladan Tamanbali, putran Ida Pasek Dangka Dukuh Nyalian Banjarangkan, mapikayun raris pacang sareng ngemit kemimitan Ida, iriki ring Pura Agung Pasek Dangka Selisihan linggih Ida De Anglurah Kadangkan. Rikala punika kewentenan warih – warih Ida Pasek Dangka Selisihan, eling raris daging bisaman Ida Mpu Ketek sane ngandikayang sapuniki :

Yening ada ane ngangkenin menyama tekaning pasek mwang bendesa, eda pesan tara ngangkenin menyama, nanging tatasang malu, yening suba anut kapining unduk, kadi ucaping prasasti muwang piyagem, to patut tiwakin pasobayan mekadi upasaksi ring bhatara kawitan. Yen twah tuara manut ento cihna mula tuara menyama, yan manut mula nyama sujati.

Duaning sanepacang sareng ngemit Bhatara Kawitan punika sampun pastika anut, raris saking rahina punika sareng ngemit kawitane. Risampune raris wenten wicara kadi punika, raris sang sane ngemit kawitan Pasek Dangka Selisihan, Palinggih De Anglurah Kadangkan ngawentenang pasungkem kadi ring sor :

Sapasira Ugi sane pacang mapikayun sareng ngemit kemimitan / kawitan Ida ring Pura Agung Pasek Dangka Selisihan, linggih Ida De Anglurah Kadangkan mangdane nginutin indik bisaman Ida Mpu Ketek, pinaka tatatiti lan sila krama, sida raris anggen pamikukuh ring sajroning nyanggra lan ngemit kemimitan / kawitan Idane.

Wus punika raris wenten semeton mapikayun pacang sareng ngemit kamimitan Ida inggih punika :

Semeton Pasek Dangka Abian Pandan Ubud Gianyar,

Semeton Pasek Dangka Saba Blahbatuh Gianyar,

Semeton Pasek Dangka Pikat Dawan Klungkung,


Kasurat antuk

Jero Mangku Kajang Pasek Dangka Selisihan,

Ring rahine Saniscara Umanis Medangkungan Panglong Ping Kutus Ring Sasih Kedasa Isaka 1930.

Jero Mangku Kajang Pasek Dangka Selisihan,

I Ketut Notes


PRASASTI DE ANGLURAH KEDANGKAN DENGAN BHS. INDONESIA

PRASASTI DE ANGLURAH KEDANGKAN

TOSNING IDA ANGLURAH KEDANGKAN

Om Awignamastu Namasidem

Inilah Prasasti Ida Anglurah Kedangkan di Desa Selisiban Klungkung, sebagai putra dari Sang Wira Dangka, keturunan dari Sang Sapta Rai, yang paling bungsu Ida Mpu Dangka, putra dari Ida Mpu Gnijaya sebagai keturunan Brahmana Jati.

Pengaksama / permakluman kami kehadapan Betara Hyang Mami yang bergelar Omkara Hradaya Namab Swaba, Suhia Loka, Sida Loka Suara Anugrahkanlah hamba/ ijinkan hamba menceritakan segala masa lalu yang telah menyatu dengan Hyang Widhi, Om Bhur, Bwah, Swah semoga tidak berdosa, terikat usana, semoga tidak alpaka dari penciptaan Sang Hyang purwa Tatwa, begitu juga dengan seketurunan hamba, bebaskanlah hamba dari alpaka kehadapan Ida Hyang Widhi, maka wigraha mala papa petaka, bisa terbebas dari kutukan Sang Hyang Widhi, membicarakan masa lalu, sekarang dan yang akan datang, juga menemukan kebahagiaan sekala niskala / lahir bathin, anugrahkanlah hamba agar sempurna menemui panjang umur, kebahagiaan untuk keluarga dan alam semesta.

Inilah sebagai awal cerita, dahulu kala saat belum ada apa-apa, tidak ada Matahari, Bulan, Bintang, Bumi, hanya ada Sang Hyang Embang Maha Tunggal, besar tetapi kecil, tidak ada tetapi ada, Nirak satah Suda Dewa Ika, Sang Hyang Tunggal, berwarna tetapi tidak, ada nafsu/keinginan dan ketergantungan, ada penuh atmosfer / udara yang diberi nama Widhi Tatwa, Purana Dewa Tatwa, juga Aksara utama bernama Windu (o), berwujud Sang Hyang Widhi, bunyinya seperti telinga ditutup, Windu juga Sang Hyang Kawi, Windu juga hampa, juga kosong tetapi penuh ada dimana-mana tanpa awal dan akhir, berstana / bertempat di Cakra Sunia Maha Widhi, bergelar Sang Hyang Widhi, maha Tahu, Maha Karuni / pengasih, Maha Metri / penyayang lalu beliau mengadakan yoga semedi, dari yoga beliau muncullah atau lahirlah Sang Hyang Licin bernama Sang Hyang Eka Aksara ( ) selanjutnya Sang Hyang Eka Aksara juga beryoga menurunkan Sang Hyang Purusa Pradana, bergelar Sang Hyang Aksa, Pertiwi bergelar juga Rwa Bineda, Dwi Aksara Ang, Ah, selanjutnya Sang Hyang Purusa lan Pradana beryoga timbul / lahirlah Sang Hyang Tri Purusa bergelar Siwa, Sada Siwa, Parama Siwa, bergelar juga Sang Hyang Tri Aksara : Ang, Uang, Man, lama kelamaan juga melakukan yoga semedi, lalu muncullah Hyang Catur Purusa bergelar Sang Catur Windu Dewa diantaranya : Pertama, Sang Hyang Amurwa Sakti, Kedua, bergelar Sang Hyang Sakti Sapta Kedua, ketiga bernama Sang Hyang Surya Rsi Wu dan yang terakhir / keempat, Bergelar Sang Hyang Guru Pasupati, dahulu kala saat ada sakti tak terkalahkan, tidak berstana, menyeramkan, bertaring mengkilap seperti raksasa, loba, momo, moha, murka, De Pemescian serba banyak, Atita yata yata winaburu udan taber, setelah beliau meninggal berpulang ke surga, setelah itu diperintahkan untuk menjelma kembali menjadi manusia, dianugrahi / diciptakan sebagai laki dan perempuan, sesudah masuk kedalam kelapa gading diputar dengan Weda, setelah dibersihkan selayaknya bertapa di tengah Gunang Tohlangkir, agar mamuja Betara Pasupati saat turun ke Bali, sebagai penghulu Bumi / Tanah Bali, lalu dibagi oleh Sang Hyang Guru Pasupati di Gunung Mahameru, kenapa demikian karena Bali pisah dengan Bumi Selaparang / Lombok, kenapa demikian terkadang menyatu terkadang berpisah begitulah ceritanya dahulu.

Inilah Gunung di Bali pada zaman dahulu, ada empat Gunung yang dibuat oleh Betara Hyang Pasupati yaitu di sebelah timur ada Gunung Lempuyang, di sebelah selatan ada Gunung Andakasa, di sebelah barat ada Gunung Watukaru, di sebelah utara ada Gunung Beratan, itu lah yang menyebabkan bumi Bali tidak seimbang / terombang ambing, itulah sebabnya Betara Hyang Pasupati memotong Gunung Semeru, karena kasihan melihat Bali dan Lombok, segera dipotong Gunung tersebut aka diturunkan di Bali dan Lombok (Seleparang), Sibedawang Nala diperintahkan oleh Betara Pasupati sebagai dasar bumi, Sang Naga Antaboga dab Baga Basukih bertugas sebagai tali pengikat, Sang Naga Taksaka menerbangkan membawa ke Bali, yang diperintahkan oleh Sang Hyang Guru Pasupati.

Singkat cerita Gunung Semeru dibawa ke Bali pada hari kamis, Kliwon wuku Merakih, panglong ping 15 (limabelas) Sasih Karo, tenggek satu (1) icaka warsa Eka Tang Bumi (11).

Lama kelamaan setelah berusia 70 hari, Jumat Kliwon, waktu Tolu Sasih Kelima tanggal 4 (empat) rab penenggek 2 (dua) terjadilah hjan lebat disertai petir, gemuruh gempa bumi yang sangat besar. Gempa tersebut selama 2 (dua) tahun, icaka warsa 113 meletuslah Gunung Tohlangkir, muncul Ida Hyang Putranjaya diikuti oleh adiknya Betari Dewi Danuh, turun di Besakih bergelar Betara Hyang Maha Dewa, sedangkan adik beliau yang bergelar Betari Dewi Danuh berstana di Ulun Danu Batur, sedangkan Betara Hyang Gnijaya berstana di Gunung Lempuyang Luhur. Pada saat perjalanan beliau Betara Tiga yang diperintah oleh Hyang Guru Pasupati beginilah sabdanya :

Anakku Maha Dewi Danuh dan Gnijaya sekarang turunlah kalian ke Bali Raja / Tanah Bali dan sejahterakanlah Bumi Bali, kalian sebagai penghulu Bumi, begitu sabda Sang Hyang Guru Pasupati.

Lalu pergilah Betara Hyang Tri Purusa, tetapi ada permintaan dari Betara Tiga, daulat Hyang Betara karena kami masih anak-anak, belum tahu apa-apa, demikianlah perkataan Betara Tiga, kemudian di jawab oleh Betara Hyang pasupati, jangan kawatir anakku, akau merestui kalian, sebab kalian adalah anak-anakku, kalian akan dipuja di Bali, setelah itu dibungkuslah Betara Tiga dengan kelapa gading oleh Sang Hyang Guru Pasupati dengan kesaktiannya, setelah itu beranjaklah Betara Hyang Tiga, terlihat di angkasa perjlanan beliau.

Selanjutnya turun juga di Bali Sang Catur Hyang Betara yang juga putra Hyang Betara Pasupati di antaranya : Yang Betara Tumuwub berstana di Gunung Batukaru / Watukaru, Hyang Betara Manik Gumawang berstana di Gunung Beratan, Betara Hyang Manik Galangberstana di Pejeng, sedangkan Betara Hyang Tugu berstana di Gunung Andakasa, begitulah adanya Betara dahulu.

Lama kelamaan pada hari selasa kliwon Julungwangi, sasih Karo tanggal 1 (satu) rab 8 (delapan), tenggek 1 (satu) icaka warsa 118, lalu beryoga Betara Maha Dewa beserta Betara Hyang Gnijaya meletuslah kembali Hyang Toblangkir, timbullah lautan api dari payogan Ida Betara Hyang Gnijaya dinamai aliran api / bah geni, lalu muncullah dari Panca Bayu / kekyatan Ida Betara Hyang Gnijaya bernama Ida Mpu With a Dharma (Sri Maha Dewa) Sang Hyang Sidi Mantra Dewa Sangkul Putih dan yang terkecil bernama Ratuning Madura. Ida Mpu With a Dharma selanjutnya beryoga, kemudian lahirlah dua putra dari kekuatan yoga / batin beliau yang pertama Ida Mpu Brajastawa, (Mpu Wira Dharma), dan yang kedua Ida Mpu Dwi Jendra (Mpu Raka Kerta), lalu Mpu Dwijendra beryoga lahirlah dua orang putra beliau yang pertama bernama Gagakin (Bubuksah) yang kedua bernama Brahma Wisesa, lalu Brahma Wisesa beryoga semedi lahir dua orang putra beliau yang pertama Sira Mpu Dangring dan Sira Mpu Saguna. Lama kelamaan Sira Mpu Saguna beryoga semedi berputra lelaki bernama Sira Mpu Kepandeaan. Selanjutnya Mpu Kepandean berputra bernama Lurah Kepandean inilah yang menurunkan Maha Semaya Warga Pande di seluruh Bali. Sekarang direncanakan kembali Mpu Brajastawa beryoga semedi, muncullah putra beliau laki bernama Ida Mpu Tanuhun atau disebut juga Ida Mpu Lapita, selanjutnya Ida Mpu Lampita beryoga semedi lahirlah 5 (lima) putra beliau diantaranya : pertama bernama Brahmana Pandita, kedua Mpu Semeru / Mpu Maha Meru, ketiga Mpu Gana, Keempat Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta), kemudian yang paling bungsu bernama Mpu Paradah (Mpu Baradah). Demikianlah lima bersaudara tersebut disebut Sang Panca Pandita, Panca Tirta, dan juga disebut Panca Dewata. Lalu Sang Panca Pandita pulang kembali ke Gunung semeru, di sana beliau beryoga semedi memuja Sang Hyang Guru Pasupati sebagai leluhur beliau.

Sekarang diceritakan kembali dari yoga Betara Hyang Maha Dewa, lahirlah dua orang putra beliau yang pertama Batara Gana, kedua Dewi Manik Gni lalu mereka berdua beryoga di Gunung Semeru.

Demikianlah diceritakan para Mpu lahirnya di Bali, yang selanjutnya mengadakan tapa berata / yoga tapa berata di Gunung Semeru, tidak diceritakan selama beliau di Gunung Semeru. Betari Dewi Manik Gni diperistrikan oleh Sang Brahmana Pandita, setelah Apudgala bergelar Ida Mpu Gnijaya Sakti.

Diceritakan setelah beberapa lama beliau disana, maka ada sabda beliau Betara Hyang pasupati kepada Sang panca Pandita beginilah sabdanya :……………………

Kembali kecerita awal, Ida Mpu Gnijaya berputra 7 (tujuh) orang laki-laki disebut Sanak Sapta Pandita diantaranya : pertama, Ida Mpu Ketek, kedua Ida Mpu Kananda, ketiga Mpu Wiradnyana, keempat Mpu Witha Dharma, kelima Mpu Raga Runting, keenam Mpu Prateka, dan ketujuh Mpu Dangka. Sekalian beliau bertempat di Kuntulikutanah Jawa sekarang diceritakan Betara Hyang Pasupati bersabda kepada Mpu sekalian : wahai cucuku sekalian turunlah kalian ke Bali mengadakan yoga semedi, maka sepakatlah para Mpu sekalian. Lalu turunlah Mpu Semeru, perjalnan beliau tanpa halangan di Desa Kuntul Geding / Kedisan setelah lewat Gunung Tuluk Biyu tibalah di Besakih, menghadap Betara Putranjaya (Sri Maha Dewa) dan tak jarang pulang pergi ke Jawa dan ke Bali.

Sekarang diceritakan pada pemerintahan Sri Guna Priya Darma Patni (darma Udayana Warmadewa) di Bali pada tahun caka 910 sampai 922. Ida Mpu Catur Sanak di mohon turun ke Bali diantaranya. Ida Mpu Semeru / Mpu Mahameru pada hari jumat Kliwon, wuku Pujut, Palguna (purnama kaulu) tahun caka jadma Siratmaya Muka, 921 Beliau penganut Siwa Paksa, lalu berstana di Besakih. Ida Mpu Gana tiba di Bali pada senin Kliwon Kuningan tanggal ke 7 (tujuh) tahun caka 922, beliau menganut Ganapati, lalu berpariyangan / berstana di Gelgel sekarang bernama Pura Dasar Buana Gelgel. Ida Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta) tiba di Bali pada hari rabu, Kliwon Pahang tahun caka 923, beliau menganut Buda Mabayana lalu berstana di Desa Padang sekarang diceritakan yang paling akhir tiba di Bali Ida Mpu Gnijaya pada hari kamis Umanis Dungulan Waisaka Masa, Prati pada Sukla tahun caka 928 beliau menganut Brahma Yana, lalu berpariyangan / berstana di pura Lempuyang Madya. Sedangkan adik Beliau yang bungsu Ida Mpu Pradab tidak ikut turun ke Bali, beliau berstana di tanah Jawa di Lembah Tulis Pejarakan Tanah Jawa. Demikianlah ceritanya terdahulu.

Ida Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta) pada saat dijaman menjadi Ratu di Girab, setelah mengambil istri, kemudian berputrikan Diah Ratna Manggali, karena istri beliau menganut ilmu hitam, yang disebut Anesti Aneluh Anaranjana, sedangkan Ida Mpu Kuturan melaksanakan Darma Kepanditaan, menyebabkan istri dan Putri Beliau di tinggalkan di tanah Jawa. Istrinya dijuluki Janda / Rangda Nata Ing Girah. Ida Mpu Kuturan di Bali oleh Raja di Nobatkan menjadi Senopati, juga sebagai ketua pakira-kira Ijero Mekabehan, kemudian beliau mengadakan rapat / pertemuan agung di Bata Anyar. Pertemuan inilah yang melahirkan Desa Pekraman, aturan –aturan perhiyangan, kayangan tiga Pura Desa (Bale Agung). Pura Puseh, Pura Dalem di masing-masing Desa Pekraman sekarang disebut Desa Adat, dan di masing-masing perumahan sepatutnya dibangun pelinggih Rong Tiga, lama kelamaan disebut Hyang Kemulan tempat memuja leluhur. Kemudian agama disebut Siwa Budha yang dianut oleh masyarakat Bali, sehingga bersatulah rakyat Bali. Semua itu berkat karya Ida Mpu Kuturan yang lahir pada pesamuan agung agama tersebut.

Inilah putra dari Ida Mpu Gnijaya Sang Sapta Sanak, semua telah mengambil isteri di tanah Jawa diantaranya :

1. Ida Mpu Ketek ……..

2. Ida Mpu Kananda…….

3. Ida Mpu Wiradnyana …..

4. Ida Mpu With a Dharma…..

5. Ida Mpu Raga Runting ……

6. Ida Mpu Prateka ….

7. Ida Mpu Dangka beristri putrid dari Ida Mpu Sumedang, lalu beliau mempunyai putra : Ida Mpu Wiradangkya. Ida Mpu Wiradngkya beristrikan Ni Dewi Sukerthi, mereka mempunyai putra dan putrid bernama : Sang Wira Dngka, Ni Ayu Dangkida Ni Ayu Dangka beliau berstana di bumi Daha tanah Jawa. Diceritakan Sang Wira Dangka beristrikan Ni Ayu Kamareka kemudian beliau turun ke jagat Bali. Di Bali mereka menurunkan / melahirkan tiga (3) orang putra yang pertama De Lurah Pasek Gaduh beliau di Desa Peminggir Gegel Klungkung yang kemudian menurunkan Pasek Gaduh di seluruh Bali, yang kedua bernama De Pasek Lurah Ngukubin, beliau berstana di Desa Ngukuh, Peraupan, Peguyangan, Denpasar, yang kemudian menurunkan pasek ngukuhin di seluruh Bali. Kemudian yang paling bungsu bernama Ida Anglurah Kedangkan, beliau berstana di Banjar Kawan, Desa Selisihan, Kabupaten Klungkung, demikianlah keturunan Ida Mpu Dangka di seluruh Bali.

Sekarang diceritakan Ida Anglurah Kedangka pada pemerintahan Sri Gajah Wahana pada hari senin Umanis, wuku Sungsang, sasih Karo tahun caka 1257, Ida Anglurah kedangkan dinobatkan menjadi Amanca Bumi mengawasi Desa Selisihan, Desa Banjarangkan, Klungkung sampai wilayah Desa Taro Gianyar.

Diceritakan sekarang pada saat pemerintahan Sri Kresna Kepakisan sebagai raja di bali tahun 1272 beliau berstana di Samplangan Ida Anglurah Kedangkan di nobatkan menjadi Panglima Dulang Mangap olah Sri Kresna Kepakisan.

Diceritakan kembali para pasek setelah masing-masing memiliki keturunan, masing-masing memegang kekuasaan, memegang panugrahan Ida Dalem. Langgeng pemerintahan Ida Dalem disertai oleh pasek. Lama kelamaan Ki Pasek Gelgel beserta saudara-saudaranya berniat pamit kepada Dalem, Ida Dalem mengijinkan, beliau pasek gelgel berbincang-bincang dengan saudara-saudaranya, lalu disetujui oleh saudara – saudaranya disertai oleh pengikutnya, Ida Anglurah Kedangkan setuju dengan Ki Pasek Gelgel. Setelah meninggalkan Dalem tidak diceritakan perjalanan pasek sekalian menuju beringin kembar di barat laut yang terlihat dari Bukit. Tidak diceritakan perjalanan beliau tibalah di tengah hutan di sebelah barat tukad jinah, lalu membuat Desa di sana juga beliau mendirikan pura sebagai tempat pemujaan ke Besakih dan ke Lempunyang. Tak lupa beliau beryoga ada panugrahan dari Ida Hyang Betara, muncullah mata air besar, bening berkilau, laksana bulan yang kemudian diberinama Toya Bulan sampai sekarang. Lalu beliau beryoga di puncak Gunung dan membangun perbiyangan sehingga ada Pura Puncak sampai sekarang.

Diceritakan kiyai Agung Pasek Gelgel melanjutkan perjalanan menuju pohon kembar, lalu dijumpai hutan EE, hutan tersebut dibabat oleh Kiyai Pasek gelgel. Sebab Hutan tersebut angker dan di huni oleh Raksasa, disana beliau berperang melawan raksasa, yang kemudian tewaslah raksasa, hutan tersebut dibabat di jadikan sebuah Desa bernama Desa Aan sampai sekarang.

Di sana Kiyai Igusti Agung Pasek Gelgel beserta putra dan pengikutnya berstana di Desa Aan. Sekarang Ida Anglurah Kedangka setelah lama ditempat itu berbicang-bincang para pengikutnya, karena tempat ini luas dan penduduknya jarang, sebagian besar ke Aan mengikuti Kiyai Gusti Agung Pasek Gelgel yang kemungkinan tidak kembali lagi. Diceritakan Ida Anglurah kedangka membagi Desa tersebut menjadi sawah, bukit dijadikan tegalan, dan juga Desa, oleh karena itu Desa tersebut diberi nama Desa Selisihan (Membagi) lalu membangun parhyangan paibon tempat memuja leluhur Ida Mpu Dangka sebagai kawitan pasek Dangka sampai sekarang.

Diceritakan sekarang Ida Anglurah Kadangka menurunkan 5 (lima) putra diantaranya : pertama Pasek Dangka Taro, berstana di Desa Taro Tegalalang, Kabupaten Gianyar, kedua bernama Pasek Dangka Penida, berstana di Banjar Penida Kaja, Desa Penida, Kecamatan Tembuku, Bangli, ketiga bernama Pasek Gangka Banjarangkan beliau berstana di Banjar Dukuh Nyalian, Banjarngkan Klungkung, sedangkan yang paling bungsu / kelima bernama Pasek Dangka Selisihan, beliau tetap tinggal di Selisihan, merawat / menjaga leluhurnya yaitu di Banjar Kawan Desa Selisihan, Kabupaten Klungkung. Itulah para putra Ida Anglurah Kedangka dan tidak diceritakan perjalanan dari mereka tentang telah menurunkan putra yang tinggal di seluruh Bali bahkan di seluruh Indonesia.

Dicoba untuk disadur / diartikan

kedalam bahasa Indonesia

tanggal, 19 Mei 2009.

Minggu, 15 Agustus 2010

WALI RING DADIA, PANTI, PAIBON PASEK DANGKA

MAHAGOTRA PASEK SANAK SAPTA RSI
PASEK DANGKA TOSNING IDA ANGLURAH KEDANGKAN
Sekretariat : Jalan Waturenggong No. 7 Bangli Telp. 0366- 91238 / 081 338 769 010

DATA WARIH IDA ANGLURAH KEDANGKAN SE BALI

NO MERAJAN ALIT/ PANTI ALAMAT / NO. TELP. PUJAWALI

1 Pasek Dangka Selulung Br. Selulung,Desa Selulung Kec.Kintamani,Kab.Bangli , Buda Kliwon
Matal

2 Pasek Dangka Penida Br. Penida Kaja, Desa Tembuku Kec. Tembuku, Kab. Bangli
Anggara Kliwon Dukut

3 Pasek Dangka Penatahan Br.Penatahan,Desa Susut Kec,. Susut, Kab. Bangli Anggara Kliwon
Julungwangi

4 Pasek Dangka Jehem Br. Jehem Kaja, Desa Jehem Kec. Tembuku, Kab. Bangli
Buda Wage Kelawu

5 Pasek Dangka Bungbungan Br. Bungbungan, Desa Bungbungan Kec.Banjarangkan,Klungkung
Buda Kliwon Ugu

6 Pasek Dangka Jungut Br. Jungut, Desa Jungut Kec. Banjarangkan, Klungkung Buda Wage
Kelawu

7 Pasek dangka Semampan Br. Semampan,Desa Kemenuh Kec. Blahbatuh -Gianyar Buda Kliwon
Pagerwesi


8 Pasek Dangka Mas Ubud Br.Kawan Desa Mas Kec. Ubud, Gianyar Anggara Kliwon Medangsia


9 Pasek Dangka Guwang Br. Guwang. Gianyar, Anggara Kliwon Prangbakat

10 Pasek Dangka Tohpati Br.Tohpati, Banjarangkan Klungkung Buda Wage Warigadean

11 Pasek Dangka Togoh Br. Togoh,Banjarangkan KlungkungPurnama Kelima ( 5 )

12 Pasek Dangka Baleagung Br. Baleagung,Banjarangkan Klungkung Anggara Kliwon
Julungwangi

13 Pasek Dangka Bangbang Br. Bangbang, Desa Bangbang Kec. Tembuku,Kab. Bangli Buda Wage
Menail

14 Pasek Dangka Undisan Br. Undisan Kelod,Desa Umdosan Kelod Kec.Tembuku, Kab. Bangli
Buda Wage Kelawu

15 Pasek Dangka Bendul Br. Bendul, Kec. Klungkung Buda Wage Kelawu

16 Pasek Dangka Nyalian Br. Dukuh Nyalian, Desa Nyalian Kec. Banjarangkan,Klungkung
Soma Pon Sinto/ Somo Ribek

17 Pasek Dangka Siladan Br. Siladan,Desa Tamanbali Kec. Bangli, Kab. Bangli Redite Umanis
Menail

18 Pasek Dangka Siladan Br. Sema, Desa Tamanbali ( Sema ) Kec. Bangli, Kab. Bangli
Saniscara Wage Kulantir
19 Pasek Dangka Sulahan Br.Sulahan, Desa Sulahan Kec. Susut, Kab. Bangli, Redite Umanis Ukir

20 Pasek Dangka Selisihan Br. Kawan Selisihan Klungkung, Sanis Cara Kliwon Landep

21 Pasek Dangka Ayung Br. Ayung Desa Kemuning Klungkung, Redite Wage Landep

22 Pasek Dangka Pikat Br. Pikat, Kec. Dawan Klungkung, Weraspati Wage sungsang

23 Pasek dangka Br. Punduk Daya, Kec.Dawan Punduk Dawan Klungkung,
Soma Pon Sinta

24 Pasek dangka Paksebali Br. Paksebali, Desa Gunaksa Klungkung, Anggara Kliwon Prangbakat


25 Pasek Dangka Tonjo Jl.Seroja,Br.Batan Ancak Tonja, Denpasar, Buda wage Menail

26 Pasek dangka Peraupan Jl. Antasura,Br. Juerang Asri Peraupan Denpasar,Saniscara Pon
Dungulan

27 Pasek Dangka Tembau Jl.Trengguli,Br.Tembau Tengah Penatih Denpasar, Anggara Kliwon
Medangsia

28 Pasek Dangka Batan Jl.Sulatri,Br.Batan Buah Kesiman Denpasar, Buda Umanis Medangsia

29 Pasek Dangka Br.Kedaton Jl.Hayam Wuruk,Br.Bengkel Denpasar, Purnama ke dasa( 10 )
Saniscara Kliwon Kuningan

30 Pasek dangka Benoa Br. Peminggir,Kel. Benoa Kuta selatan, Buda Wage kelawu


31 Pasek Dangka Peminge Br. Peminge, Kel. Benoa Kec. Kuta Selatan, Buda Wage Warigadean


32 Pasek Dangka Angantaka Br. Kekeran, Angantaka Badung, Buda Umanis Medangsia


33 Pasek Dangka Padang Jl.Kebo Iwa,Br. Pagutan Sambian Padangsambian kaja Denpasar,
Redite Umanis Warigadean

34 Pasek Dangka Padang Jl.Kebo Iwa Br.Batuparas Sambian Padang Sambian Kaja,Dps
Saniscara Kliwon Landep

PRASASTI PASEK DANGKA

Prasasti Pasek Dangka


“Om Awignamastunamasidam”. Om Pasupati rajate putrah.
Iti pwa prasasti De Anglurah Kedangkan aneng Desa Selisihan, Jagat Kelungkung. Maka Sutan Ira Sang Wiradangka, Maka tossing Sang Sapta Rsi Kang wungsu Ida Mpu Dangka maka putran ira Ida Mpu Gni Jaya. Maka tossing wang Brahmana Jati.
Pengaksamaning ulun ri pada paduka betara Hyang Mami, sang meraga ginelar Omkara Hredaya Namah Swaha, sunia loka,sida loka suara, sinugrahaku pwang hulun angajar aken ri purwaning sang sida surupa maring kalepasan, Om Bur, Buah, Suah. Jatining tan kumelanggia, umiketing usana, moga tan kawigenan ri pangriptan ri lekesing Sang Hyang Purwa Tatwa, manggalamakane teketing kulagotra sentana, sidirastu luputing mami maring tulah pamidi, maka wigrahaning mala papa petaka sida luputing maring tulah pamidi,sida tan ketamanan upadrawa de Betara Hyang Mami, amraktiaksaken atita, nagata, wartamana, muang suka mati suksma sarwada,awe anugraha ya wastu paripurna, anemuaken ayu dirga yusa tkeng kulagotra, namastu jagatditaya.
Maka purwaning tatwa iti pwa ya, mangke wuwusan maka panganjur ikang carita, uni duke tan hana paran-paran, tan hana surya, candra, wintang, bumi, sakewala hana sang hyang maha embang, maha tunggal,agung alit, nirsekala, nirjana, niraksatah suda dewa ikam, sang hyang maha tunggal, warna tanpa warna, tan hana wang kasmaran muang kaelingan, ana saparan-paran angebek, widi tatwa ngaran, purana dewa tatwa, muang yan ungguaning aksara utama ngaran windu ( O ), meraga Sang Hyang Widi, suarania mekadi karna kinukup, windu ngaran Sang Hyang Kawi, windu ngaran embang, ngaran puyung, anging angebek, ana saparan paran, tanpa kawit tanpa tanggu, alungguh maring Cakra Sunia Maha Widia, ngaran Sang Hyang Widi, maha weruh maha karuni,maha metri. Laju sira anangun pwa yadnya yoga semadi, kunang saking payogan ira umijil Sang Hyang Licin, ngaran Sang Hyang Eka Aksara , , Om Kara. Wekasan Sang Hyang Eka Aksara anangun pwa Yoga angadak aken Sang Hyang Purusa Pradana, ngaran Sang Hyang Akasa Pertiwi, ngaran juga Rwa Bineda, dwi aksara . Wekasan Sang Hyang Purusa Predana anangun yoga semadi tembenia umijil Sang Hyang Tri Purusa, ngaran Siwa, Sada Siwa, Prama Siwa. Ingaran juga Sang Hyang Tri Aksara, , , . Alawas lawas angadak aken juga yoga semadi, tembenia metu pwa Hyang Catur Purusa, ngaran Sang Catur Windu Dewa .Lwirnia kang jesta apenengeran Sang Hyang Amurwa Akasa Sakti, panggulu apasajnya Sang Hyang Sakti Sapta Kadwa, kang trini apuspita Sang Hyang Surya Resiwu, muamg kang wungsu apepasih Sang Hyang Guru Pasupati. Purwa tatwa kala ana sakti tanpaingan tar aparhyangan, karura asyung angadastra titiksang ngang ameh ameh kadi danawa, loba moma moha murka, depamahasucian, sarwa akueh, atita yata yata winaburu udan teher, ripuput ira kasmalan umantuk pua maring suar sunia. Ri wus mangkana inuduh de hayang anyadma, sinugraha sakama arda naresuari, wus sira masinukta maring tataning kalapa, winuter dening wedang, wus giginelar ringing brasikan, saperah tapa maring madyaning tolangkir, age pinuja stawa pwa turuning Betara Hyang Pasupati maring Bali rajya, maka panguluning bumi Bali.Ri wekasan nia rinencah de Sang Hyang Guru Pasupati maring Giri Maha Meru, matangian samangkana dening Bali Rajya Banayang dening Bumi Sila Parang, apamiteng samangkana, tunggal saksana pasha, samangkana pidartania nguni.
Nian Giri maring Bali nimitania nguni, ana Giri marapat rininci de Betara Hyang Pasupati,maring Purwa ana Giri Lampuyang,maring Kidul hana Giri Andakasa, maring Kulon hana Giri Watukaru, maring lor hana Giri Baratan. Ingandenia maring buana enjong ikang bumi, ya ika matangia Betara Hyang Pasupati, yata amunggel giri Sumeru, dening kawelasan anon Bali muang Silaparang, tan dua pinunggel agya turning maring Balikatekeng Silaparang, I Bedawang Nala kinode Betara Hyang Pasupati mekadi dasar kang bumi, kunag sira Sang Naga Anta Boga muang Naga Basukih makadi tali, Sang Naga Taksaka mangiberaken mawa maring Bali, kaende maring Sang Hyang Guru Pasupati. Tan kinucapa giri semeru ika ginawe maring Bali duk dina Wrespati, Kliwon, Wara Merakih, Pangelong ping 15, Sasih Karo, Tenggek 1, Isaka Warsa Eka Tang Bumi, sawelas.
Alawas-lawas mayusa ikang rat 70 dina, Sukra, Kliwon Tolu, sasih 5, Tanggal ping 4, Rah panenggek dua, hana raris udan maderes, ketug lindu dahat banter, lindu duang tahun, isaka warsa 113, malih makeplug Hyanging Tohlangkir, umijil sira Betara Hyang Putran Jaya, tumut arin ira Betari Dewi Danuh, tumurun maring basukih, abiseka Hyang Betara Maha Dewa. Arin ira Betari Dewi DAnuh aperiangan maring Ulun DAnu Batur.Muang Betara Hyang Gni JAya Aperiangan maring Giri Lempuyang Luhur. Duke lumampah betara tiga tinuduh de Sang Hyang Guru Pasupati,Kita Maha Dewa Danuh muang Gni Jaya, age lah ta kita kinon samangke tumeduning wenetning Bali Rajya, didine tistis kang Bali Pulina, kita maka pangluning Bumi Bali Rajya, samangkana andika Sang Hyang Guru Pasupati. Neher matilar BEtara Hyang Tri Purusa, anging hana atur ira Singgih Hyang Betara, rehning ranak rahadian kari rare, urung weruh ri wera tuara, mangkana atur kang Betara Tiga. Asabda Betara Hyang Pasupati,ling ira aja walangati, ulun lugraha maka awanta, apan kita anak manira, puja den ira agya siniwi maring Bali Pulina. Riwus mangkana raris sinaput Hyang Betara Tiga,olih toktoking kalapa gading de Sang Hyang Guru Pasupati awerting takya ajnyanania, wus mangkana lumaku Hyang Betara Tiga, laju prapta arnawa awan ira.
Tembenia tumurun juga maring Bali Pulina ira Catur Hyang Betara, putran ira Hyang Betara Guru Pasupati, tinitah den ira Hyang Betara, luirnia, Hyang Betara Tumuwuh aperihyangan maring Giri Watukaru, Hyang Betara MAnik Gumawang aperiyangan maring Giri Baratan, Betara Hyang Manik Galang aperiangan maring Pejeng, muang Betara Hyang Tugu apriangan maring Giri Andekasa. Samangkana pawijilan Hyang Betara nguni.
Alawas-lawas suenia duk dina Anggara, Kliwon, Julung Wangi, Sasih Karo, Tangal ping 1, Rah 8, Tenggek 1, Isaka Warsa, 118, laju ayoga semadi Hyang Betara Mahadewa muang Betara Hyang Gni Jaya, manih makeplug hyang Tohlangkir, wetu ikang belabor gni saking payogan ira Betara Hyang Gni Jaya, ika ingaranan embah gni. Tembenia mijil putran ira saking panca bayun ira Betara Hyang Gni Jaya ngaran, Ida Mpu Witha Darma ( Sri Mahadewa), Sang Hyang Sidi Mantra Dewa, Sangkul Putih, muang kang wuruju abiseka Ratuing Madura. Kunang Ida Mpu Witha Darma wekasan ayoga semadi wetu putra jnana ruang wiji jalu, kang panua Ida Mpu Brajastawa (Mpu Wira Darma), muang kang karua Ida Mpu Dwijendra wiadin Mpu Rajakerta. Tembenia Mpu Dwijendra ayoga semadi wastu mijil putran ira ruang siki jalu, kang Jyesta apenengeran Gagaking wiadin Bubuksah, kang pangulu Brahmawisesa dasanaman ira. Wekasan sira Brahmawisesa ayoga semadi umijil putran ira ruang wiji jalu, kang jyesta abiseka Sira Mpu Gandring, muang Sira Mpu Saguna. Alawas-lawas Sira Mpu Saguna ayoga semadi watu awija jalu sawiji anama Sira Mpu Kapandean. Wekasan Mpu Kepandean aputrajalu sawiji anama Lurah Kepandean, ika anurunaken Maha Semaya Warga Pande ri sejebaging Bali. Mangke citanen Ida Mpu Brajastawa ayoga semadi mijil wijan ira sawiji kakung, ngaran Ida Mpu Tanuhun, Mpu Lampita dasanaman ira waneh. Wekasan Ida Mpu Lampita ayoga semadi tan dua mijil puspan ira panca sanak, luirnia, Kang panua Sang Brahmana Pandita, kang karua Mpu Semeru (Mpu Mahameru), kang trini Mpu Gana, kang catur Mpu Kuturan (Mpu Rajakerta), muang kang wungsu Mpu Pradah (Mpu Baradah).Kang panca sanak kawuwus Sang Panca Pandita, muang Panca Tirta, Panca Dewata kawuwus dening rat. Tembenia sang Panca Pandita umantuka maring Giri Sumeru, ing kane ira anangun yoga semadi, angastawa Sang Hyang Guru Pasupati makadi leluur ira. Nian mangke saking payogan ira Betara Hyang Maha Dewa, umijil puspan ira duang wiji jalu stri, kang jalu Betara Gana, kang stri Betari Dewi Manik Geni. Laju sira karua ayoga semadi maring Giri Semeru. Samangkana pidartania para Mpu makabehan awetuaning maring Bali, wekasan anangun aken yasa tapa brata maring Giri Semeru. Tan kawarnan lawas ira maring giri semeru, tembenia Betari Dewi Manik Geni inalap rabi dening sang Brahmana Pandita, riwus sira apudgala abiseka Iada Mpu Gni Jaya Sakti.
Caritanen yan pira kang lawas ira ingkana, ana ta wakyan ira Betara Hyang Pasupati, ri sira sang Panca Pandita, nyanta ling ira, Putungku makabehan pahenaka talinganta rua mangranga, ayua lupa ambekin paremartan, putusing kapanditan, titi kamoksan, muang aji taksara yan mengkene sasya ming kene.Putus panugrahan betara nimitaning aji taksara kabeh, sojaning manu, tri kaya parisuda, tatwa diatmika.Wekasan yan hana pratisentananta, pawarah juga pewarah ulun mene, nimitania kenget akne ling titi gagaduhan, ayua lupa santananta ntonto. Yan kita tan tindiheng lepihan dudu santananta, moga-moga amingsor menadi ksatria, muang kenget akna mahayu sang kamimitan maring Bali, muang walinia kayang kawekas. Samangaka wakyan Betara teneng ikang kata samangkana.
Nian wilaken ikang kata tucapa Ida Mpu Gni Jaya, awija sira Sapta diri jalu, kawuwus sanak Sapta Pandita, luirnia kang jyesta apuspita Mpu Ketek, kang madya Mpu Kananda, kang trini Mpu Wiradnyana, kang catur Mpu With a DArma, kang panca apuspita Mpu Ragarunting, kang sad anama Mpu Prateka, muang kang wungsu abiseka Mpu Dangkaprasama pua sira alungguha maring Kuntuliku Jawa mandala.Mangke wuwusan Betara Hyang Pasupati asabda ri para Mpu sedaya, Kita putungku makabehan, tumurun kta maring Bali, amasanga yogasemadi, amisinggih pwa sira Mpu sedaya. Tan dua tumurun Mpu Sumeru (Mahameru) awantan pahamengan maring kuntul gading, wus lintag giri tuluk biu prapta maring Basukih, umarek ri Betara Hyang Putranjaya (Sri Maha Dewa), tandwa tan mari mundu angajawa angebali sang Pandita.
Mangke pirang lamin ira ri pemadegan Sri Gunapria Darmapatmi Udayana (Darma Udayana) Warmadewa maring Bali, duk isaka warsa, 910 rauhing 922. Tan dua sira Mpu catur sanak tinuur tumeduning Bali Pulina, sira para Mpu kang soang-soang tibeng Bali, makaluire, Mpu Sumeru (Mpu Mahameru) duk dina, Sukra Kliwon Pujut,Purnamaning Palguna, isaka warsa Jatma Siratmaya Muka, 921, sira anganut Siwa Paksa, raju apariangan maring Basukih. Ida Mpu Gana tibeng Bali, duk dina Soma Kliwon Kuningan, tanggal ping 7, isaka warsa 122, sira anganut Ganapatya, laju apriangan marig jagat Gelgel mangke ring Pura Dasar Buana Gelgel. Muang Ida Mpu Kuturan (Mpu Rajakerta), tibeng maring Bali duk dina, Buda Kliwon Pahang, isaka warsa, 123, sira angaut Buda Maha Yana, laju sira aperiangan maring Desa Padang. Mangke citanen kang pinijh untat datenging Bali Ida Mpu Gni Jaya, duk dina, Wrespati Umanis Dungulan, Weisakamasa, Pratipada Sukla, isaka warsa, 928, sira anganut Brahmayana, laju apariangan maring Lempuyang Madya. Kunang anten ira kang wuruju sira Ida Mpu Pradah, natan tinut tibenging Bali anging sira kari maring Jawa Mandala aperiangan maring Lembah Tulis Pejarakan. Samangkana katatwan ira nguni.
Kunang Ida Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta) duking jawa molihing kawibawan mekadi ratuing girah, riwus angamet stri sira pauspita sawiji stri apasajnya Diah Ratna Manggali. Wetning rabin ira angambekaken pangiwan, kawuwus anesti aneluh nerangjana, muang Mpu Kuturan, alaksana Darma Kapanditan, matangnian strin ira muang sang putri tininggal maring Jawa, kinajuluk walu wiadin rangda nate ing Girah. Tembenia Mpu Kuturan maring Bali, desang nara nata ingadeg aken senapati, muang mekadi manggalaning pakira-kira ijero makabehan. Wekasan sira angadak aken pesamuan agung maring Bataanyar.Yeki pwa angemetuaken tatuaning Desa Pekraman, muang tatwaning Pariangan, Kayangan Tiga, makaluire Pura Desa (Bale Agung), Pura Puseh, muang Pura Dalem, maring soang-soang Desa Pakraman, mangke kawuwus Desa Adat. Muang ri suang-suang kadtuan wenang inangun rong tiga, wekasan kawuwus Hyang Kemulan, genah suci Pitra Puja. Kang Agama kasengguh Siwa Buda, kang ginelar de wang Bali, nimitaning sada gilik sapanggul selunglung sebayantaka ikang rat. Ika kabeh sangkaning pekardin ira Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta), mijil duk pesamuan agung Agama inucap.
Nian wijan ira Ida Mpu Gni Jaya kang Sapta Sanak ucaping ajeng, sama wus angamet stri marig bumi Jawa, luirnia:
1. Ida Mpu Ketek arabi putrin ira Arya Padang Subadra, wekasan awija ruang siki jalu, kang panua apasajnya Arya Kepasekan, anten ira apenengeran Sang Hyang Pemasekan. Wekasan Arya Kepasekan awija jalu stri apuspita Igusti Pasek Subadra, Kiai Agung Pemacekan, muang Ni Luh Pasek. Kunang Sang Hyang Pemacekan arabi Dewi Duararika, awija ruang siki stri muang kakung, kang stri anama Dewi Girinata, kang kakung apenengeran Mpu Pemacekan. Iki pua witing Igusti Pangeran Tohjiwa, Pasek Tohjiwa, Pasek badak, Pasek Tanggun Titi, Pasek Wana Giri, Pasek Pajahan, Pasek Kalianget, Pasek Busungbiu, Pasek Padang tegal ubud, Pasek Gilingan, Kyai Agung Pasek Padang Subadra, Pasek Padang Subdra, Pasek Padang Kerta, Pasek Kurubadra, Dukuh Juntal Kubu, Dukuh Suladri, Dukuh Sakti Pahang,Dukuh Tektek, Dukuh Titi Gantung, muah sekancania mangkana katurunan ira Mpu Ketek maring Bali.
2. Ida Mpu Kamnanda angalap rabi putrin ira Mpu Sweta Wijaya, wekasan angewtu aken pratisentana saking ranank-ranak ira luire: Sang Wira Kulputih sira amanca bumi mekadi pemangku maring Basukih. Tembenia Sang Wira Sangkulputih anurun aken Ki Dukuh badeg, Ki dukuh Sebudi, muah Ki Dukuh Sorga, Pasek Pekarangan, Pasek Buitan, Pasek Rendang, muah siosannya. Mangkana sentanan ira Mpu Kananda maring Bali.
3. Ida Mpu Wiradnyana arabi maring putrin ira Mpu Penataran, wekasan awija sanunggal, apenengeran Mpu Wiranata, alawas arabi Dewi Amerta Manggali, wekasan awija tiga kwehnia, kang panua Mpu Purwa Nata, karua Ni Luh Ayu Wetan, muang kang wungsu Ni Luh Ayu Tirta. Wekasan Mpu Purwa Nata aputra ruang siki jalu stri, anama Mpu Purwa muang Kendedes. Wekasan Kendedes anereh aken Ratuing Jawa Dwipa. Muang Mpu Purwa Nata dening awyadi kalan Sri Dangdang Genis maring Daha, laju sira aninggal jagat daha alungguh sira maring Panawijan wawengkon jagat tumampel. Mangke Katurunan Ida Mpu Wiradnyana maring Bali luire: Pasek Tatar, Pasek Penatara, Pasek Pipid, Pasek Mangku Bale Agung Bangli, Pasek Bale Agung Bulelengmuang Pasek Telengan.
4. Ida Mpu Witadarma, angalap rabi putrin ira Mpu Darmaja, wekasan awija Mpu Wiradarma, sira angalab rbi Dewi Girinata, wekasan awija tri kuehnia, luirnia Mpu Lampita, Mpu Pananda (Mpu Adnyana) muang Mpu Pastika. Citanen Mpu Pananda wiadin Mpu Adnyana kapareng Mpu Pastika, tumedun maring Bali Pulina, anangun pwa yasa yoga semadi, maring Silayukti Desa Padang, sira amuja Mpu Kuturan utawi Mpu Rajakerta, sira nyukla brahma cari. Kunang Mpu Lampita angalap rabi anama Ni Ayu Subadra, wekasan awija sawiji apuspita Ki Patih Ulung (Mpu Jiwaksara), sira ingadeg aken Mantri de sang Bupalaka Sri Tapaulung, kang abiseka Sri Gajah Waktra utawi Gajah Wahana, kang madeg duk isaka warsa 1246, tembenia sira arabi Ni Ayu Suarareka, maring jagat Gelgel, tembenia anurun ake putra ruang siki luirnia Kyiai Semaranata, muah Ki Bandesa Manik.Kyiai Semaranata wekasan aputra Ki Rare Angon, sira Ki Rare Angun laju aputra Igusti Agung Pasek Gegel. Sira ingadeg aken Nara Nata maring Bali ingentos ira sri Gajah Wahana ri wus ira Lina alah linurug dening wadwan Majapahit. Kaenter de sira Krian Mada. Laju katurunan ira I Gusti Agung Pasek Gegel maring Bali katekeng mangke luire: Pasek Gegel Songan, Pasek Gegel Aan, pasek Gegel Akah, Pasek Gegel Manduang, Pasek Gegel Budaga, Pasek Gegel Sangkanbuana, Pasek Gegel Pegatepan, Pasek Tangkas Kori Agung muah sekancania. Kunang Ki Bandesa MAnik amanca bumi maring Desa Mas.Sira abiseka Igusti Bandesa Gde Manik kawekas anurun aken Pasek Bandesa.
5. Ida Mpu Ragarunting angalap rabi maring putrin ira Mpu Wiratanakung, wekasan awija ruang siki jalu stri, kamg jalu apenengeran Mpu Wiragarunting (Mpu Paramadaksa), muang kang stri Ni Ayu Wirarunting. Laju Mpu Wiragarunting angalap rabi Ni Ayu Wetan. Sira aputra tigang wuiji luirnia De Pasek Lurah tutuan, De Pasek Lurah Kubayan, Muah De pPasek Lurah Salahin. Sira tigang sanak nguni alungguh maring Maja Pahit Jawa mandala. Wekasan sira tumedun maring Bali anerus anurun aken sentanan ira mekadi Pasek Tutuan alunguh maring Bukit Buluh anurun aken Naksa, Pasek Kubayan alunguh maring Banjar Mundeh Tabanan, wekasan duk isaka warsa 1257, sira amanca bumi inuduh de Sang Nara Ratu amanca bumi maring Wangaya Gde Tabanan, anerus anurun aken Pasek Kubayan maring sejebag Bali katekeng mangke, Pasek Salahin alungguh maring Banjar Suat Kaja, Desa Suat, Gianyar, anerus anurun aken Pasek Salahin sejebaging Bali.
6. Ida Mpu Prateka angalap rabi putrin ira Mpu Pasuruan, wekasan anurun aken Pasek Kubakal alungguh maring Kubakal desa Pempatan Karangasem. Lantur juga Pasek Prateka maring Rendang, Pasek Prateka maring Banjar Belatung, Ki Dukuh Belatung, Ki Dukuh Gamongan, Pasek Kubakal, Pasek Karang Suwung, Pasek Nongan muah sane sekancannya.
7. Ida Mpu Dangka angalap rabi putrin ira Mpu Sumedang, wekasan awija sawiji apuspita Mpu Wira Dangkya. Mpu Wiradangkya angamet stri Ni Dewi Sukrthi, laju mijil puspan ira jalu stri apuspita Sang wira Dangka, muang anten ira apepasih Ni Ayu Dangki, muang Ni Ayu Dangka,sira alungguha maring jagat Daha, Jawa Dwipa.Tucapa Sang Wira Dangka angalap rabi anama Ni Ayu Kamareka, laju sira dating tumeduning maring jagat Bali. Sira maring Bali anurun aken putra tigang diri kakung. Sira kang panua apuspita De Pasek lurah Gaduh, sira alungguha maring Desa Paminggir, Gelgel, Klungkung, laju anurun aken Pasek Gaduh maring sajebaging Bali. Muang kang madya apuspita De Pasek Lurah Ngukuhin, sira alungguha maring Banjar Pangukuh, Peraupan, Paguyangan, Denpasar. Laju anurun aken Pasek Gaduh ing sejabeg Bali. Muang kang wungsu anama De Pasek Lurah Kedangkan, sira alungguha maring Banjar Kawan, Slisihan, Klungkung. Samangkana warih Ida Mpu Dangka maring Bali.
Mangke wuwusan Ida Anglurah Kedangkan, ri sepemadeg ira Sang Nara Nata Sri Gajah Wahana, ri we warsa Soma Umanis Wara Sungsang, Sasih Karo, Isaka Warsa 1257, sira ingadeg aken Amanca Bumi angawas Desa Selisihan, Desa Banjarangkan Klungkung, katekeng Desa Taro Gianyar. Citanen mangke yan pira kang lawas nia ri sepamadeg Cri Kresna Kepakisan mekadi Sang Adipati maring Bali, ri isaka warsa 1272, sira alungguh maring Samplangan, Ida Anglurah Kedangkan ingadeg aken manggalaning Dulang Mangap olih ira Sri Kresna Kepakisan.
Mangke cinarita para sanak ira Pasek wus sira werdi sentana pada ngelingin gegaduhan soang – soang, angaduh panugrahan ida Dalem,langgeng panyenengan ida dalem, ketampanin antuk ira pasek sedaya, kasuen suen sira Ki Pasek Gelgel muang sanak ira agya amuit aneng dalem, sira dalem lugraha, Sira Pasek Gelgel agendu wirasa kalawan pesnakan ira sedaya, dadi ta anut sesanak ira prasama, sakula wadwa lawan rencange kabeh, sira Anglurah Kedangkan tumut juga amuit anut wirasa lawan kakangta Ki Pasek Gegel, sah pwa sakeng gelgel. Wus ira amuit saking dalem tankataakna laku sira pasek angungsi wandira kembar ana ri wayabia, katon saking bukit buluh, tan carita awan ira tumkeng pwa aneng madyaning wana, wetaning luah sedana, delumaris angadak aken desa.Ing kana juga angadeg aken pariangan, maka pangutpti ing basukih, muang kalempuyang. Tan aswe kang angastuti hana sih ira Hyang Betara mtu klbutan ageng nirmala luiring ratih inaran toya bulan, laju sira adewa seraya ri pucaking giri tnsah anangun parihyangan krana hana pura pucak katekeng mangke.Kunang sira Kiai Agung Pasek Gelgel angungsi ungguan puskara kembar ngeraris ri kuluane prapta wana ee, ikang wana karubuh olih ira Kiai Pasek Gegel. Wireh alasase ngawedi madurgama, atonya yaksa ika sira ayuda lawan kang yaksa, pejah kang yaksa, ikang wana karubuh rinabas dadi desa, ingaran desa Aan katekeng mangke. Ing kana sira Kiyai Igusti Pasek gegel sah sakeng desa kapareng lawan anaknia tekaning rencangira adesa ring aan. Mangke Ida Anglurah kedangkan asue ri genah ika agendu rasa lawan seanannia, wireh genahe jimbar kang atunggu arang, akueh sah keAan ingiring si Kiyai Igusti Pasek Gelgel menawa tan mewalia manih.Citanen De Lurah Kedangkan nyalisian desa ika ingangge sawah, ikang bukit pategalan rinabas rata laju kaangge desa. Kerana mearan desa selisihan. Laju anangun pariangan sanggar parihyangan paibon Anagastuti kamimitan nia nguni muang Ida Mpu Dangka maka wiwit ira hana Pasek Dangka katekeng mangke. Samangkana pidartania nguni.
Tucapa mangke Ida Anglurah Kedangkan sira anurun aken putra kakung panca diri, luirnia: Kang panua apuspita Pasek Dangka Taro, sira alungguh maring Desa Taro, Tegalalang, Jagat Gianyar. Kang madya apuspita Pasek Dangka Penida, sira alungguh maring Br. Penida Kaler, Penida, Tembuku, Bangli. Kang trini apesajnya Pasek Dangka Bangbang, sira alungguh maring Banjar Bangbang Kaler, Tembuku Bangli. Kang catur apenengeran Pasek Dangka Banjarangkan sira alunguh maring Banjarangkan Jagat Klungkung. Muang kang wungsu sira apepasih Pasek Dangka Slisihan sira jumenek maring kedatuan angemit kamimitan ira maring Banjar Selisihan, Desa Selisihan, jagat Klungkung. Samangkana para sutan ira De Pasek Lurah Kedangkan. Tan kinucapan mangke para sentanan ira De Pasek Lurah Kedangkan pada angeling aken lungguh ira tur sira pada anurun aken pratisentana alunguha maring diksedasa desa maring jagat Bali.
Samangkana ingkata lepianta sampun puput, manuting lelintihan eling akna rauhuing kawekasan. Kawekas kita juga patut angabakti muang amehayu pariangan kamimitanta nguni luirnia maring: Lungguh ira Betara kemimitan Ida Mpu Gni Jaya maring Lempuyang Madya, maka walinia nemonin wrespati umanis dungulan. Ping rua juga Linggih ira Ida Mpu Semeru maring Catur Lawa Besakih (Ratu Pasek), maka walinia nemoning purnamaning sasih kawulu. Ping trini maring Pura Dasar Buana Gegel maka linggih ira Ida Mpu Gana, maka walinia ring Soma Paing Kuningan. Kang catur maring Pura Silayukti Padang Bai Karangasem maka linggih ira Ida Mpu Kuturan (Mpu Raja Kerta), maka walinia ri Buda Kliwon Pahang. Sira wang Bali sedaya patut juga kita angaturaken bakti ring lingih ira Betara Hyang Putran Jaya maring Basukih, juga maring Lempuyang Luhur maka linggih ira Betara Hyang Gni Jaya.

Nan waliaken kang carita, nguni hana juga bisaman ira Ida Mpu Ketek, maring anak ira sedaya. Yekita bisaman ira :Yeki renga akna selingku, anugraha ri kita sedaya, yapwan hana maweruha sakulagotranku makabehan, rittawa sastra mahotama muang sampun kaangge denia.Kita Pasek muang Bandesa, sedaya kita amerascita ring sepesanakanta, apan kita mula tosning brahmana jati, aranta saking hulun. Muang dlaha rikepejahannia sang amujanggain, yan sida atiwa – tiwa kawenangania angangge padmasana muang jempana, kang busana mekadi busana kang Brahmana Lebar, pengaggenia mewarna petak, mekajang masurat panca gniring padma, kang patuklangania lembu petak. Mabale lunjuk metatakan api undag tiga, tirta pangentas katibakang olih sang sedaka angayuning kang yadnya, tirta pangentas aji 16000 kang madia, muang kang utama ji 24000, pangentas saking kamimitan, mekada banyu baga kamimitanta nguni ingaranan tirta tunggang.
Muah yan sira nora amujanggain, yan sira amoliheng kawisudan de sang nara nata, ri kapejahanta yan sida atiwa-tiwa wenang ngangge bade magunung sia mekapas turut 9, maboma megelung ungkur, juga menaga banda. Anging yan kita apemijilan, wenang ngangge bade megunung pitu mekapas turut 9, mabomo magelung ungkur, mekampid, tatakan api maundag telu, mebale lunjuk, kang patulangannya sarwa baksa. Mekajang masurat triaksara, rwa bineda, dasa aksara, panca bayu, sadya kerti, kang pangentas saking kamimitan, maka banyu baga purusa Abra Sinuhun, wenang ngambil cuntaka tigang dina. Muang kita juga patut angawangun pariangan maring suang-suang kedatuan.
Muah yan hana wang angaku apesanakan lawan sira, angaku awangsa lawan kita, arepnia merih anungsung pareng maring kawitanta, aja kita predo nging pratiaksa juga ya, twi ja pradnyan, bagus, suka, sugih, pratiaksa akna rumuhun yan sira angayub ring kawitan, tuhu ika pesanakanta, mangkana kawenangan ki Pasek sdaya wenang enget akna kanti kawekas dlaha ri pesanakanta.Yan wus kapariangken apesanak lawan kita, pira semawa genahnya, yadin muda, muang nista, away lepas apesanakan, kawenang apengucapa apang mamisan, ming ro mangkana. Muang tan wenag kita handapa lawan sanak tunggal kawitan, ayua pegat akadang, purusanta sembahen, yan ri kapejahanta wenang kinungkusan ruaning gedang kaikik, mangkana prasama ayua lali, maka cihna kita sentananku, apa ring kuna duk laluhurta embas ginelaran ruaning gedang kaikik, mangkana kotamaning wangsanku, ayua lupa, ayua lali, yan kita amurug lingning pewarahkuala tunggal ala kabeh tinemunta.

Kita Pasek sedaya, wenang aweha tunggul Kawitan mekadi prasasti, lamakane manggeh akna ring lepianing tembaga wasa, sepratingkah kita pasek sedaya, umetu saking brahmana jati ing dangu, treh arya tatar. Didine sira manggeh maring kawitanta, yan kita tan manggeh dudu kita sentananku, tereh angeleng tereh kita, tereh amorong tereh kita, tereh anyingkrung terehkita. Yan kita manggeh ring kawitan, tinemu den ira muah jana nurageng rat, wredi panjang yusa, muang kinasihaning dening Hyang mangkana pewarahku Mpu Ketek lawan kita pasek makabehan kenget akna kawekas delaha, Mpu ngaran Brahmana Jati, Mpu ngaran Siwa, lah puput panugrahanku. Mpu Ktek.

Kunang Pasek sedaya kadi wotning wandira, witning maletik maring lemahning renes, rob ruania, apanjang bangsingnia, wekasan ana alikaning rat, panes anekaning watning wandira ika, maderes dening bayu bajra, ruaning taru ika ibering byomantara, awesana tiba maring catur desa, anyatur buana genah ira,mangkana popaman ira Pasek sesanak makabehan, tan sama kahanan ira, hana karieling ring kawongan muang ring kawangsan, nging ana juga tan eling ri kawangsannya,amurug maring linging Abra Sinuhun, kapegatan sasuluh, muda, nista.
Satereh Pasek sedaya wean tyaga maring kawangsan, paran-paran genahta, wenang eling maring linging kawitanta, kawenang juga angambel mwang anungsung piagem, prasasti Kawitan,makadi tunggulta, lamakane pratisentanan muang saterehta wekasan tan kapegatan suluh lalintihan, sida weruh kawongan muang kawangsan ira. Ayua kita pada pegat akadang, lawan sesanak sentana Pasek makabehan, ajak pareng aningsung muang amehayu ring linggih ira Betara Kawitan maring Catur Pariangan, mekadi Lempuyang madya, Catur Lawa Besakih, Dasar Buana Gegel, muang ring Pura Silayukti Padang Bai. Samangkana kawenangan kita pasek sedaya aja sira predo, ayua cauh, aja lali muang lipia ri pewarah Abra Sinuhun duke dangu, apan ila-ila dahat. Yan hana pratisentanannia amurug, moga amumpang laku, akueh prabedannia, hana kene ana keto, sugih gawe kirang pangan, tan wus apecengilan ring apesanakan.
Puput
Bangli, 18 Mei 2009.
Putra Natha.